‘Il importe d’établir une distinction entre la dissection et l’autopsie’. Lijken en medische disciplinevorming in laatnegentiende-eeuws België

Abstract

‘Il importe d’établir une distinction entre la dissection et l’autopsie’: Bodies and the Formation of Medical Discipline in Late Nineteenth-century Belgium

In the late nineteenth century a shortage of corpses for the medical faculty led to a conflict that went beyond the hospital walls. Under the influence of public protest the number of bodies that could be used in the anatomical theatre decreased. Pathologists-anatomists tried to secure the availability of bodies by redefining the autopsy. According to them, the autopsy, unlike the dissection, was a decent operation that took funerary rituals and the integrity of the body into account. The autopsy also led to interesting scientific results, whereas the dissection merely served educational purposes. Using the late nineteenth century body shortage as a case study, this article offers a new perspective on the formation of medical disciplines, as well as on the practices of anatomists. In a very concrete way – during the opening and the closing up of the corpse – the autopsy was a compromise in which the practices, goals and internal hierarchies of medicine were reconciled with a changing society.

In de late negentiende eeuw leidde een tekort aan lijken voor de medische faculteit tot een conflict, dat zowel binnen als buiten het ziekenhuis woedde. Onder invloed van publiek protest mochten steeds minder lijken van arme ziekenhuispatiënten naar het anatomische amfitheater worden gebracht. Pathologen-anatomen trachten hun toegang tot lijken te verzekeren door een herdefiniëring van de autopsie. Volgens hen was deze operatie, in tegenstelling tot de dissectie, fatsoenlijk, omdat ze rekening hield met begrafenisrituelen en de integriteit van het lijk. Bovendien diende de autopsie wetenschappelijke belangen, terwijl de dissectie louter educatief was. Met het lijkentekort als aanleiding, bieden we in dit artikel een nieuw perspectief op de vorming van medische disciplines en op de handelingen van anatomen. Op een zeer concreet niveau – tijdens het openen en het sluiten van het lijk – was de autopsie een compromis, waarin de praktijken, doelstellingen en interne verhoudingen van de geneeskunde met een veranderende maatschappij werden verzoend.